-Geçen haftanın devamı-

28 Eylül 1921 günü Samsun’da yükünü boşalttıktan sonra Trabzon istikametine doğru yola koyulan Rüsumat-4 gemisi, Tirebolu’da yoğun bir sis ve sert bir rüzgârla karşılaşmıştı. Geminin görüş alanı daralmıştı.
Bu esnada düşman karakol gemileri civarda bulunuyordu. Rüsumat-4 Eynesil önlerinde panter sınıfı bir Yunan muhribi ve Dafni torpidobotuyla karşılaştı. Rüsumat-4’ün baş kısmı karaya oturtuldu ve deniz valflerinin açılmasıyla gemi kısmen batmaya başladı. Bu esnada iki düşman gemisi ateş açmaya başlamıştı. Rüsumat-4 tamamen karaya oturmuş, personel ise gemiyi boşaltmıştı. Gemi Komutanı Yüzbaşı Mahmut, 29 Eylül 1921’de Trabzon Nakliyat-ı Bahriye Kumandanlığına, yaşanan bu bir saatlik bombardımanda, subayların ve erlerin zarar görmediklerini bildiren ve burada başlarından geçenleri anlatan bir telgraf çekmiş; “Eynesil mahalli hükümeti ve mahalli ahalisinin fevkalade yardımları ile şimdilik iskân edildiğini ve gemiden denizin fevkalade dalgalı olması münasebeti ile hiçbir eşya kurtarılamadığı gibi şimdilik gemiye girmek de kabil olmadığından sahilde bulunduğumuz cihetle acele yardıma ihtiyacımız bulunduğu arz edilir efendim.” şeklinde bilgi vermişti.
Trabzon Nakliyat-ı Bahriye Kumandanlığı, gemi komutanı Yüzbaşı Mahmut’un telgrafından birkaç gün sonra Eynesil’e, Rüsumat-4’ü kurtarma çalışması için Tecrübe romorkörü ile yardım malzemeleri yollamıştı. Eynesil halkının destekleriyle, ağır hava ve deniz koşullarına rağmen Rüsumat’ı kurtarma yolunda oldukça önemli bir başarı sağlanmıştı. Fakat kurtarma çalışmalarının sürdüğü 14 Ekim 1921 günü, Eynesil önlerinde karakol yapmakta olan panter sınıfı bir muhrip ve Dafni torpidobotu tekrar ateş açmaya başlamıştı. Bu esnada kurtarma sistemlerini bozmuşlar, Rüsumat-4’e isabet ettirdikleri üç mermiyle gemiyi kurtarılması olanaksız bir duruma getirmişlerdi. Kullanılamaz hale gelen Rüsumat-4’ün, kullanılabilir durumdaki cihazları sökülüp Trabzon’a götürülmüş, mürettebatı da yirmi gün sonra Trabzon’a dönmüştü… (Bilgiler https://www.dzkk.tsk.tr/icerik.php?icerik_id=486&dil=1 adresinden alınmıştır.)
Rüsumat-4, Osmanlı’nın son döneminde çok önemli işler başarmış bir gemiydi. Defalarca saldırıya uğramış, yara almış, ancak her şeye rağmen görevine devam etmişti. Bunda elbette ki mürettebatın ve gemi komutanının profesyonel çabalarının, ayrıca Ordu’da ve Eynesil’de yaşanan süreçte yerel halkın katkılarının önemli olduğunu belirtmek gerekir. Rüsumat-4, 14 Ekim 1921 günü, güzergahı dâhilindeki son görev mahalli olan Eynesil kıyısında, son kez düşman ateşine maruz kalarak kurtarılamaz hale gelmişti. Rüsumat-4’e, Eynesil kıyılarında 29 Eylül’de başlayan saldırıların 14 Ekim’de devamının gelmesi, Karadeniz kıyılarında cephane nakliyatı yapan Türk gemilerinin düşman donanmasınca sıkı bir şekilde takibe alındığını göstermektedir. Düşmanın Karadeniz boyunca yaptığı sıkı takibinin akabinde gelişen saldırıların ve imha amaçlı açılan ateşlerin, aslında Milli Mücadele sürecinde Türklere gelen cephane yardımlarını kesme amacı güttüğü görülmektedir.
Gazi Rüsumat-4 gemisi artık 14 Ekim’de Eynesil’de, kullanılamaz hale gelmişti. Yukarıda gösterilen resmi kaynaktan anlaşıldığına göre, 14 Ekim’den sonra mürettebat 20 gün daha Eynesil’de kalmış, ardından Trabzon’a gitmişti. Gemi mürettebatının, Rüsumat-4’ün Eynesil’de ilk saldırıya maruz kaldığı gün olan 29 Eylül’den itibaren 4 Kasım 1921’e kadar -yaklaşık 36 gün- Eynesil’de kaldığı anlaşılmaktadır. Bu süreçte yaşananlara dair Eynesil’de bugün anlatılmakta olan hatıraları da derleyerek sonraki süreçte okurlarımızla paylaşmaya çalışacağız.