1921’de Eynesil’de batırılan bir gemi: Rüsumat-4…
Öncelikle gemiye dair önemli bilgileri ve geminin başından geçenleri, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’nın yayınlamış olduğu metin üzerinden derleyerek nakledelim:
Rüsumat-4, çeşitli taşıma hizmetleri ve başarıyla yerine getirdiği görevler sonucunda pek çok kahramanlıklara imza atmış olan bir Osmanlı gemisiydi. Ortalama 30 metre boyunda ve 6 metre civarında bir genişliğe sahipti. İngiltere’de 1891 yılında inşa edilmişti ve balıkçı gemisi olarak kullanılıyordu. 1913 yılında Osmanlı Gümrük Dairesi gemiyi satın aldı.
Birinci Dünya Savaşı yıllarında askerden teçhizata, kömürden gıdaya çeşitli seyrüsefer görevlerinde bulunmuş, ayrıca kurtarma çalışmalarında da yer almıştı. Savaş bitiminde imzalanan 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Mütarekesi’nden sonra (6 Kasım) Rüsumat Müdüriyeti ’ne devredilmişti.
Sovyet Yardım Antlaşması’nın (24 Ağustos 1920) imzalanmasından sonra Almanya ve Rusya’dan getirilen silah ve cephaneleri taşımada bazı gemilerle birlikte Rüsumat-4’e de ihtiyaç duyulmuştu.
Nakliyat-ı Bahriye Komutanlığı’nın kurulduğu sırada Karadeniz sularında bulunan Rüsumat-4, Kurtuluş Savaşı’na katılmıştı. Bir balıkçı gemisinden dönüştürülmüş, 6 mil sürat yapabilen 85 tonluk gemi mürettebatıyla birlikte büyük kahramanlıklara imza atmıştı. Rüsumat-4, “Anadolu donanmasının ilk deniz nakliyatını yapmak şerefini kazanan iki gemiden” biri olmuştu… “25 Şubat 1921’de ise III. Kafkas Tümeni 7. Alay 3. Taburu silahlarıyla Trabzon’dan Hopa’ya Gazal ve 4 Numaralı Rüsûmât vapuru ile taşınmışlardı”.
Rüsumat-4, Rusya’dan Trabzon’a silah ve cephane taşımaya devam ediyordu…
Gemiye, 16 Ağustos 1921 günü Yüzbaşı Mahmut (GÖKBORA) komutasında Batum limanından, oradaki Türklerin yardımıyla cephane yüklendi. Yunan gemilerinin bölgedeki gözetleme, keşif, karakol ve takip faaliyetlerinden dolayı gemi hava kararınca yola çıktı. Sabah Trabzon’a ulaştı ve burada düşman hakkında istihbarat alındıktan sonra Rüsumat-4 yola devam etti. 17 Ağustos 1921 akşamı Ordu’ya vardı. Bu sırada düşman gemilerinin Ereğli’de Baba Burnu açıklarında doğu istikametinde seyir hâlinde olduğu bilgisi alındı ve gemi sahile demirlendi. Ordu’da geminin korunması için büyük önlemler alındı ve gerekli hazırlıklar yapıldı. 19 Ağustos 1921 sabahı Yunan donanmasından Panter sınıfı bir muhrip ile Dafni torpidobotunun Ordu Limanı’na doğru yaklaşmakta olduğu gözlemlendi… Gelişen süreçte, gemide gazyağı ile yangın çıkarıldı. Düşman gemileri, Rüsumat-4’ü alevler içinde ve yarı batık vaziyette gördüler…
Geminin hayati kısımlarında hasar oluşmamıştı. Rüsumat-4’ün Ordu’da yaşadığı serüvenin ardından yangın söndürülerek belediyenin ve halkın yardımlarıyla gemi tekrar yüzdürüldü. Remo adlı İtalyan bandıralı yolcu gemisinin kaptanı da gemisindeki devridaim tulumbasını vererek Rüsumat-4’ün yüzdürülmesine katkıda bulunmuştu. Sahile yakın bir rota izleyerek Trabzon’a doğru hareket eden Rüsumat-4, Tirebolu açıklarında düşman gemilerini tespit ederek kıyıya daha çok yaklaştı. Tehlikeyi atlattıktan sonra Trabzon’a hareket etti. Orada bir gün kalarak, bakım ve onarım işlemleri için Batum’a gitti. Ordu’da yaşananlar sürecinde, Yunan donanmasının Rüsumat-4’ü batırdığı ve yaktığı haberleri yayılmıştı. Batum’da halk, geminin Rüsumat-4’ü görünce büyük bir sevinç yaşadı ve zafer havasında karşıladı.
Ruslar Batum’da geminin tamiri için çok fazla para isteyince denizcilerimiz geminin tamirini kendi imkânlarıyla başardılar. Yanmış olan direği kesilen Rüsumat-4, tek direkli kalmıştı. 26 Eylül 1921’de Batum’dan mühimmat alarak hareket eden kahraman gemi, 28 Eylül 1921’de Samsun’a vardı. Yükünü boşalttıktan sonra, Trabzon istikametinde hareket eden Rüsumat-4, Tirebolu üzerinde sert bir rüzgârla birlikte yoğun bir sisle karşılaşmış, görüş alanı daralmıştı. Bu esnada düşman karakol gemileri civarda bulunuyordu… -Devam Edecek- (Bilgiler, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’nın ilgili web sayfasından derlenmiştir: https://www.dzkk.tsk.tr/icerik.php?icerik_id=486&dil=1 ). –Devam Edecek-