Hititlerin geyikler tanrısının adı olan Haruva’dan (1) bugüne dek yer adı olarak gelmiş olan Giresun-Yağlıdere ilçesine bağlı Harava (yeni adı Tuğlacık) köyünden başka, aynı adı taşıyan yerler şunlardır (2):

Harava: Gümüşhane’de köy.
Yeni adı İkisu
Harava: Kars’ta köy. Yeni adı Harava Kuyucuk
Horavi: Artvin-Arhavi.
Haraba: Van.
Harabasor: Muş.
Haraba: Bingöl.
Harava: Erzurum.
Haraka: Trabzon.
Hara: Trabzon.
Harba: Kütahya.
Harala: Tekirdağ.
Ayrıca 1817-1819 yıllarında Karadeniz kıyılarından geçen Bıjışkyan’ın gezi notları arasında bulunan bazı liman ve burun adları arasında “geyik” ile ilgili yer adlarının (Geyik Atlaması; Kefe körfezinde) geçtiği bilgisi de konu açısından önemlidir (3). Aynı kaynakta “keçi” adı geçen ve Espiye’deki Zefre (eski adı Zefir) yöresinde bulunan “Keçiburnu” adlı bir yer adı geçmektedir. Keçi ve geyik kültünün yöredeki köklü yaygınlığına delil olan bu bilgileri göz önünde bulundurmak yöre kültürünü aydınlatmada fayda sağlamaktadır (4). Yine, yörede “geyik” diye anılan bir mantar türü de mevcuttur. Biyoloji literatüründeki adına ulaşamadığımız bu mantar türü, büyük olasılıkla klasik geyik kültüne dayanan bir mitolojiyle mahalli bir ün kazanmıştır. Harava sözcüğüne şeklen benzerliği olan “dahara” sözcüğünün, bugün Trabzon ve Rize yöresindeki kulanımı şu şekildedir:

Dahara(=Korepi): Ucu sivri, küçük ve eğri bir nevi balta, diğer bir ismi dahara (http://www.karalahana.com/makaleler/dilbilim/trabzon-sozluk.html). Trabzon ve Rize yöresinde “Dahara”nın diğer adı olarak kullanılan “korepi”ye; konumuz dahilindeki Harava yöresinde ve hatta Giresun genelinde “kirebi” yahut “girebi” denilmektedir. Harava adıyla Dahara arasında kökensel bir ilişkinin olup olmadığına dair net bir kanıt olmamakla birlikte, ancak bir tahminden söz edilebilir: Harava adıyla ilgili kök olarak ele aldığımız “horn” sözcüğünün “boynuz, boynuzdan yapılmış eşya, kap burnu, …” gibi anlamları içerdiğine binaen; “dahara=korepi” adlı aletin tanımında bulunan “ucu sivri, eğri, …” tanımlamalarını yan yana getirip irdelediğimizde “dahara” ve “harava” sözcükleri arasında bir ilişkinin varlığı düşünülebilir. Ayrıca “dahara” sözcüğünün Hititlerde iki farklı akarsuya ad olarak verilmiş olduğu görülmektedir:

Dahara-1= Gökırmak
Dahara-2= Kelkit Irmağı

Bu ırmakların adlarında, içinde fiziki bakımdan “ırmak” anlamını da kasteden, yukarıda belirttiğimiz “horn” sözcüğünü aramak gerekir. Hititçenin gramer yapısı gereği kullandıkları sözcüklerin şekli benzerliklerinden ziyade, burada ele aldığımız “dahara” sözcüğü; bir alete ve ırmaklara verilen adlarda “horn” sözcüğünün karşıladığı anlamlardan pay almaktadır. Bu yönüyle “Harava” ile ilgisi olup olmadığı konusu önemli ölçüde dikkate değerdir (5).

Dipnotlar: (1) Eyüboğlu, İ. Z., Tanrı Yaratan Toprak Anadolu, İstanbul 1990, s. 295, (2) Kaya, M., Harava Etimolojik Köken, İstanbul 2015, çeş. sayf. (3) Bıjışkyan, P. M., Pontos Tarihi, İstanbul 1998, s.79, (4) Ünal, A., “Orta Ve Kuzey Anadolu’nun M.Ö. 2. Binyıl İskan Tarihiyle İlgili Sorunlar”,Akurgal’a Armağan, Anadolu (Anatolia), Ankara 1989, s.32, (5) Kaya, M., Harava Etimolojik Köken, İstanbul 2015, çeş. syf. (Bu yazı, 2014’te Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi’nde (sayı: 11, yıl: 6, ss. 230-253) yayınlanan “Uygarlıklarda Kutsal Geyik Motifi ve Geyik Motifine Bağlı Yer Adları” başlıklı makalemden derlenmiştir).
–DEVAM EDECEK-